Vredesactivisten van Vrede vzw, Pax Christi, Quakers Gent, Agir pour la Paix, DFV, en EBCO (Europees Bureau voor Gewetensbezwaren) hebben op 23 mei 2023 actie gevoerd bij de ambassades van Rusland en Oekraïne in Brussel. Vervolgens trokken ze naar de Europese Raad. Ze willen dat de betrokken regeringen een eind maken aan de vervolging van dienstweigeraars en hun recht op gewetensbezwaar erkennen. De Europese Unie moet werk maken van de bescherming en asiel voor deserteurs en gewetensbezwaarden.
Bijna 50.000 mensen ondertekenden een petitie waarin opgeroepen wordt om het recht op asiel voor gewetensbezwaarden te respecteren. “We eindigen aan de Europese Raad waar we de petitie afgeven aan voorzitter Charles Michel, 1 van de geadresseerden van de petitie. Wij vragen hem, evenals Ursula von der Leyen (voorzitter van de Europese Commissie) en Roberta Metsola (voorzitter van het Europees Parlement), om alles in het werk te stellen opdat mensen die vluchten voor rekrutering bij de Oekraïense, Russische maar ook Wit-Russische legers de bescherming krijgen waar ze recht op hebben. Elke rekruut kan een gewetensbezwaarde zijn en elke soldaat een deserteur. Wij roepen op om mensen die weigeren te doden te steunen en te beschermen.”
Alle deserteurs en gewetensbezwaarden verdienen onze steun
In een opinieartikel op vrede.be (van de hand van Sam Biesemans (Europees Bureau Gewetensbezwaarden), Ludo De Brabander (Vrede vzw), Kornee van der Haven (Quakers Gent), kun je o.a. lezen:
Mensen die de oorlog effectief de rug toekeren door het slagveld te verlaten, of zelfs te weigeren erheen te gaan, vormen de achilleshiel van zowel het Russische als het Oekraïense leger. De oorlogsbereidheid van burgers is immers de ruggengraat van de oorlogspolitiek van de twee staten. Het opvangen van met name Russische soldaten die niet langer wensen te vechten, of burgers die legerdienst weigeren, is het minste dat we kunnen doen om zand te strooien in de raderen van Poetins oorlogsmachine.
Burgers worden aan beide zijden verplicht als soldaten het slagveld opgestuurd. Velen vellen een moreel oordeel: Oekraïense soldaten zijn dapper, Russische soldaten zijn bijna bij voorbaat oorlogsmisdadigers. Nochtans is vechten zelden een kwestie van vrije keuze.
Volwassen mannen in Oekraïne die weigeren om te vechten kunnen voor jaren in de gevangenis belanden. Bij dienstweigeraars gaat het meestal om gevangenisstraffen van drie jaar. Voor deserteurs heeft het land die straf onlangs opgetrokken tot maar liefst twaalf jaar. Russische deserteurs riskeren tien jaar gevangenisstraf, of de doodstraf in het geval van de huurlingen van Wagner.
Deserteurs en dienstweigeraars verdienen onze steun, zoals eenieder steun verdient die om principiële redenen weigert burgers en soldaten van een ander land te doden, ook ter verdediging van een eigen land. De dreiging van jarenlange gevangenisstraffen voor deze mensen is reëel, ook voor gewetensbezwaarden. Op grond van die vervolging en het schenden van dit basisrecht kan aan deze mensen asiel worden verleend. De tijd dringt dat de politiek dit recht ook voor deze specifieke groepen garandeert.
De praktijk: dienstweigeraars worden aan hun lot overgelaten
Het Europees parlement stemde op 16 februari 2023 voor een resolutie die eist dat “de lidstaten bescherming bieden en asiel verlenen aan Russen en Belarussen die worden vervolgd omdat zij zich hebben uitgesproken of hebben geprotesteerd tegen de oorlog, alsmede aan Russische en Belarussische deserteurs en gewetensbezwaarden”. Maar tot op de dag van vandaag worden gewetensbezwaarden, dienstweigeraars en deserteurs door Europa aan hun lot overgelaten.
De stap zetten om dienst te weigeren of te deserteren heeft momenteel zowel in Rusland als Oekraïne grote juridische consequenties. Het is dus een stap die je alleen uit grote overtuiging zet. De mensen die deze risico’s nemen en breken met de oorlogspolitiek van hun staat en leiders, verdienen onze waardering en onze steun. Hoe anders kan de spiraal van geweld doorbroken worden?
Dienstplicht
De dienstplicht bestaat nog in 18 Europese landen: Armenië, Azerbeidzjan, Cyprus, Denemarken, Estland, Finland, Georgië (heringevoerd in 2017), Griekenland, Litouwen (heringevoerd in 2015), Moldavië, Noorwegen, Oostenrijk, Oekraïne (heringevoerd in 2014), Rusland (voormalig lid van de Raad van Europa), Turkije, Wit-Rusland (kandidaat-lid van de Raad van Europa), Zweden (heringevoerd in 2018) en Zwitserland. In 14 van deze landen krijgen dienstweigeraars te maken met vervolgingen, arrestaties, gevangenzetting, boetes, intimidaties, aanvallen, doodsbedreigingen of discriminatie. In sommige landen bestaat ook nog een soort slapende variant, zoals in Nederland, waar de dienstplicht is opgeschort maar wel op elk moment weer kan worden geactiveerd.
Door de oorlog in Oekraïne staat de problematiek rondom dienstweigeraars en deserteurs voor het voetlicht. Het jongste rapport van het EBCO (European Bureau for Conscientious Objection) biedt een uitvoerig overzicht van de situatie rondom dienstweigeraars.
Links
Geef deserteurs en dienstweigeraars uit Rusland en Oekraïne asielrecht! | Vrede
Vredesactivisten vragen bescherming voor dienstweigeraars – DeWereldMorgen.beDeWereldMorgen.be
