Op donderdag 22 juni 2023 organiseerde ‘Onkruit vergaat niet’ een gespreksavond over de oorlog in Oekraïne in de Thiemeloods in Nijmegen. Er waren zo’n 80 mensen aanwezig. Aan de avond werd meegewerkt door Willemijn Verkoren, Universitair hoofddocent Internationale Betrekkingen en Bertjan Verbeek, Professor Internationale Betrekkingen, beiden werkzaam aan de Radboud Universiteit. Verder waren Mark Akkerman van Stop Wapenhandel en Max Boogaard van Keep Them Warm aanwezig. Lees hier de aankondiging van de gespreksavond in ons archief.
Het verslag hieronder (hij noemt het zelf een impressie) is geschreven door Stan Meuwese. Zie ook de reacties onderaan de pagina!
DE OORLOG TEGEN OEKRAÏNE
DE LAKMOESPROEF VOOR DE ANTIMILITARITISCHE BEWEGING?
Als waardige erfgenamen van de totaalweigeraars van de jaren zeventig en tachtig organiseerde ‘Onkruit vergaat niet’ op donderdag 22 juni 2023 – zestien maanden na de aanvang een discussieavond over de Russisch-Oekraïense oorlog. Anderhalve maand na de Russische inval organiseerde ‘Onkruit vergaat niet’ de eerste discussiebijeenkomst op 7 april 2022.
De regen zorgde ervoor dat de bijeenkomst op de zolder van de Thiemeloods in Nijmegen geen verhitte discussie werd. Het gezelschap van zo’n 70 mensen, met een doorsneeleeftijd boven het landelijk gemiddelde, bleef waardig en aardig. Maar een ‘jongerenvertegenwoordiger’ zei desgevraagd, dat de belangstelling voor de oorlog onder jongeren net zo is weggeëbd als onder de hele bevolking.
Een kleine Oekraïense delegatie maakte het gespreksleider Willem de Haan vanaf het begin niet gemakkelijk. Hun eis voor extra-spreektijd werd niet ingewilligd: zij deden gewoon mee aan het debat.
Drie vragen waren tevoren door de deelnemers ingevuld: 50% was van mening dat de oorlog te voorkomen was geweest, dat alle door Rusland veroverde gebieden terug naar Oekraïne moesten.
Vijf vragen zijn de kapstok voor de discussie met de zaal.
Een rechtvaardige oorlog?
Bertjan Verbeek, hoogleraar internationale betrekkingen, lichtte toe, dat hier geen sprake was van een ‘rechtvaardige oorlog’. Dat heeft betrekking op hoe de oorlog begonnen is (er was voor Rusland geen legitieme reden, maar er is voor Oekraïne wel het recht op zelfverdediging) en hoe de oorlog gevoerd wordt door de Russen (denk aan alle oorlogsmisdrijven). Maar de theorie van de ‘rechtvaardige oorlog’ gaat uit dat gebruik van geweld te rechtvaardigen is. Dan speelt er nog de vraag hoe achteraf het gewelddadig optreden wordt beoordeeld door een oorlogstribunaal en gecompenseerd in de vorm van herstelbetalingen. Hoe ‘rechtvaardig’ men de oorlog vindt, bepaalt ook voor andere landen of en hoe zij de strijdende partijen ondersteunen met wapens of geld.
Zo bevat de Zwitserse grondwet een verbodsbepaling over de wapenexport naar oorlogvoerende landen (iets preciezer: de Zwitserse grondwet schrijft een wet voor om de wapenexport te regelen).
Gaat om westerse waarden?
Het gaat om universele waarden, was de eerste opmerking uit de zaal. En de economische belangen zijn ook nooit ver weg: is vrijheid de vrijheid van de markt?
In geopolitiek perspectief is er een soort proxy-oorlog gaande: Rusland en Oekraïne vechten in een oorlog, die staat voor de grote strijd tussen China en de VS.
Natuurlijk gaat het om de soevereiniteit van Oekraïne, maar het gaat ook om de grenzen van de NAVO en de EU.
Politieke doelen achter de wapenhandel?
Mark Akkerman (Stop de Wapenhandel) is persoonlijk niet tegen iedere wapenleverantie aan Oekraïne, maar dat moet wel in dienst staan van de zoektocht naar het einde van de oorlog. We kunnen dat land nu niet weggeven aan de Russische machthebbers.
Toch leidt meer wapens niet tot de vrede.
Maar toch het is niet ‘onze oorlog’, zoals Rutte zegt.
Naar onderhandelingen?
Uit de Oekraïense delegatie komt naar voren, dat we eigenlijk al in de Derde Wereldoorlog zitten. Want moeten we een nieuw München-1938 willen? De agressor zijn zin geven, omdat we geen zin hebben de strijd aan te gaan?
Zei Clauswitz niet dat oorlog de voorzetting van de politiek met middelen van geweld is? Maar hoe is dan de weg terug te bewandelen? Komen er onderhandelingen, omdat partijen zich sterk genoeg achten of omdat zij uitgeput zijn?
Wetenschapper Willemijn Verkoren benadrukt dat onderhandelingen uiteindelijk onvermijdelijk zijn. En dat er dus wederzijds concessies gedaan moeten worden. Partijen stoppen met geweld als er met geweld niet meer te scoren valt.
Eenzijdige voorlichting?
‘De waarheid is het eerste oorlogsslachtoffer’, wij weten niet, wat wij niet weten. Maar we kunnen er beter van uit gaan, dat de waarheid niet verteld wordt.
De corruptie in Oekraïne (in 2021 op plaats 122 van de wereldcorruptielijst, Rusland overigens op 136) wordt nu doodgezwegen.
Tot slot: is er hoop?
Iemand vertelt, dat hij zijn eigen bubble heeft doorbroken door emailcontact te onderhouden met gewone Russen. Daarbij hoef je het niet eens te zijn, maar er is wel communicatie.
Max Boogaard vertelt over de hulpgoederen die hij met een aantal medestudenten naar Oekraïne brengt. Hij neemt vluchtelingen meer terug. Het samen zingen in het busje verbroedert.
De discussiebijeenkomst kwam niet helemaal uit de verf. Gelukkig moest gespreksleider Willem de Haan op tijd de trein terug naar Groningen nemen. Een overschrijding van de aangekondigde eindtijd zou een oplossing ook niet dichterbij hebben gebracht. Het publiek gaf ook aan, dat de standpunten die men vooraf aan de bijeenkomst had ingenomen niet wezenlijk veranderd waren.
Nawoord
Deze persoonlijke impressie schrijf ik, terwijl inmiddels Wagner-baas Yevgeny Prigozhin richting Moskou is opgetrokken, maar is omgedraaid. Wat betekent dat alles?
Pacifisten en antimilitaristen weten heel goed wat zij niet willen. Maar alternatieve weerstandsbewegingen met stakingen, boycotten en burgerlijke ongehoorzaamheid leggen het steeds af tegen dodelijk militair geweld. Het doet mij denken aan de jaren dertig toen de anarchistische beweging er niet uit kwam hoe te reageren op de Spaanse Burgeroorlog? De Republikeinse regering steunen met mankracht (zoals de communisten deden met de Internationale Brigade) of met geld of alleen met woorden in de vorm van politieke uitspraken en morele oproepen? In Nederland is de anarchistische beweging in de Spaanse Burgeroorlog gesneuveld.
Mijn hart ligt in Kiev. Ik ben er jaren geleden een tiental keren geweest toen wij in het kader van het bevorderen van mensenrechten cursussen gaven over de internationale rechten van kinderen. Ik zag de kwetsbaarheid van progressieve groepen in een land vol corruptie.
Ik weet het ook niet. Als gedeelde twijfel halve twijfel is dan is de bijeenkomst geslaagd.
Stan Meuwese
24-06-2023
Lees hier een verslag op de website van de Nijmeegse Stadskant
Reacties en evaluatie
We hebben diverse reacties gehad, waaronder een ingezonden brief van Johan van de Woestijne: Ingezonden brief n.a.v. Oekraïne avond 22 juni 2023 – Onkruit Vergaat Niet
Mari Beks heeft namens de organisatoren een reactie geschreven: Reactie op ingezonden brief namens organisatoren – Onkruit Vergaat Niet en we hebben Mark Akkerman van Stop Wapenhandel gevraagd om een reactie te geven: Reactie van Mark Akkerman van Stop Wapenhandel – Onkruit Vergaat Niet
