Op 20 januari organiseerden Extinction Rebellion Utrecht, Amelisweerd Niet Geasfalteerd en Onkruit Vergaat niet een film- en debatavond over het nut, de noodzaak en persoonlijke consequenties van directe, burgerlijk ongehoorzame actie. De avond vond plaats in de Kargadoor en werd geleid door Willem de Haan. Zie hier de archiefpagina van de aankondiging van deze avond. Hieronder een impressie van deze avond.
Foto’s: Tiva Pam
EXTINCTION REBELLION OP DE SCHOUDERS VAN ONKRUIT?
Debatavond in de Kargadoor over de dilemma’s en het perspectief van directe actie.
Een diepe, smalle werfkelder heeft niet het meest geschikte formaat voor een kringgesprek met ruim 60 deelnemers. Toch was de ontmoeting en confrontatie van de old school-antimilitaristische actievoerders van Onkruit en de new school klimaatactivisten van o.a. Extinction Rebellion (XR) en Amelisweerd Niet Geasfalteerd op vrijdag 20 januari 2023 een vruchtbare bijeenkomst. Genoeg verschillen, genoeg overeenkomsten. Er was op 23 september 2022 in Nijmegen al zo’n discussieavond geweest, toen een ruime meerderheid van totaalweigeraars en antimilitaristen en een minderheid van XR-ers, nu was het omgekeerd. De film Radicale Actie, Onkruit en XR die door ‘Onkruit Vergaat niet’ is geïnitieerd werd in Nijmegen vooral met nostalgie bekeken, in Utrecht was het vooral met nieuwsgierigheid.
Onder leiding van totaalweigeraar Willem de Haan, die heel ontspannen met de microfoon in de hand de kring rondging, kwamen alle mogelijkheden, dilemma’s en pijnpunten van actievoeren aan de orde. Kernvraag: wat is toelaatbaar en wat is effectief? Want hoe bereik je het grote publiek? Onkruit was niet één actiegroep, maar een groep acties, XR is geen organisatie met statuten. Toch moet je het eens zijn hoe je een actie gaat voeren.
Hoever ga je in de confrontatie met de politie (stenen gooien?), hoever ga je met demonstreren, blokkeren en vernielen. Zo zei de gespreksleider dat hij spijt had dat hij ooit verfbommetjes naar straaljagers had gegooid, omdat hij dacht dat je je vervreemdt van het publiek, dat je juist tracht te bereiken. Dat gevaar bestaat ook met XR-acties met het vastlijmen aan kunstwerken. Aan de andere kant moet je wel op de proppen komen met opvallende acties, anders zijn de media niet geïnteresseerd. De actie op Schiphol werd genoemd als een actie die navolging verdient. De fietscarrousel was een heel mooi plaatje en kreeg in de media alle aandacht. En de cirkelende wielrijders straalden ook vrolijkheid uit. Humor is een prima actiemiddel.
Maar – en dat zei ook Ger Pouw in de film – het gaat er ook om dat je voor je eigen gemoedsrust iets moet doen. Zoiets zei ook XR-er Wouter Mouton over zijn actie in het Mauritshuis. En pas op: de reactie van de autoriteiten kan je persoonlijk veel pijn doen.
Niet alleen is er risico van politiegeweld, ook tegen gevangenisstraf moet je opgewassen zijn. Herbert Bitter liet in de film zien wat een cel met je kan doen. Maar de vraag is of je je er op kunt voorbereiden. Willem de Haan vond het jaar na zijn gevangenisstraf moeilijker dan het jaar in detentie, terwijl Pieter van Reenen (achteraf tegen mij) zei, dat hij de maanden vooraf vanwege alle onzekerheid zwaarder vond dan de tijd in de gevangenis.
Verlies niet het contact met de achterban, zei PSP-politicus Andrée van Es in de film. De paar honderd totaalweigeraars stonden in de top van de antimilitaristen piramide, maar er waren duizenden gewetensbezwaarden en honderdduizenden bij de antikruisrakettendemonstratie op het Malieveld. Nu is XR de activistische voorhoede van een brede klimaatbeweging. De huidige activisten lijken zich daarvan bewust en waken er tot nu toe voor om uit frustratie over te gaan tot gewelddadige acties. Maar ook wordt naar voren gebracht dat het ongeduld groot is wat tot meer radicale acties kan leiden. Onkruit wist in de jaren 80 geweld tegen personen te voorkomen, maar veel scheelde dat niet. En net zoals in de jaren 80 zal de repressie toenemen. De vraag is hoe huidige activisten daarop zullen reageren.
Stan Meuwese (promoveerde in 2017 op “Twee eeuwen dienstplicht, discipline, dienstweigeren en desertie” )
Het organiseren van deze debatavond was een samenwerking van:
