Bellingcat is een burger-onderzoeksjournalistiek netwerk dat is opgericht door de Britse blogger Eliot Higgins. In Nederland is Bellingcat vooral bekend geworden door de onthullingen rondom de MH17 ramp. De Nederlander Christiaan Triebert was als Bellingcat-ter betrokken bij dat onderzoek en heeft inmiddels bij de New York Times zijn eigen onderzoeksgroep opgezet. Zijn team maakt o.a. gebruik van technieken die de burger-journalisten bij Bellingcat hebben ontwikkeld. Dit wordt ook wel OSINT genoemd: Open Source Intelligence. De term Open Source betekent in dit geval dat men gebruik maakt van openbare (data en beeld)bronnen en gereedschappen. Bellingcat is lid van het Global Investigate Journalisme Network (GIJN), zie dit artikel over Christo Grozev, onderzoeksjournalist en directeur van Bellingcat.
Belang van Bellingcat
Waarom is Bellingcat zo belangrijk? Met allerlei technieken (speciale zoekmachines, software om beelden te vergelijken, te analyseren en te verifiëren, enzovoorts) zijn zij in staat om berichten (tekst en beelden) te verifiëren. Ook zijn er een aantal specialisten die analyses kunnen doen op bijvoorbeeld inslagen van munitie. Uit de Nieuwsbrief van Bellingcat:
Bellingcat heeft meerdere gevallen vastgesteld van clustermunitie die werd afgevuurd op burgerdoelen in Oekraïne, waaronder woonwijken, scholen en ziekenhuizen. Clustermunitie is een door een vliegtuig afgeworpen bom, granaat of raket, die uiteenvalt in kleinere explosieven. Het is de bedoeling dat die bommetjes exploderen zodra ze de grond raken. Dergelijke munitie is nietsontziend vanwege het grote gebied waarop ze inslaan en het grote menselijke leed dat ze kunnen aanrichten. Ze maken geen onderscheid tussen burger- en militaire doelen.
Verdrag tegen clustermunitie
Het Verdrag inzake Clustermunitie (CCM) verbiedt gebruik, productie, aankoop, opslag en transport van clustermunitie, Nederland heeft dit verdrag in 2011 geratificeerd. Het is door 123 landen ondertekend, in 110 landen is het van kracht. Rusland maar ook Oekraïne zelf heeft het verdrag niet getekend. Dit betekent niet dat ze er niet voor vervolgd kunnen worden. Volgens het oorlogsrecht mag geweld alleen worden gebruikt tegen noodzakelijke militaire doelwitten en met proportionele inzet van strijdkrachten, dat is bij inzet van clustermunitie niet het geval. Dat geldt ook voor de zogenaamde thermobarische wapens, zoals de vacuümbom. Er zijn volgens de Oekraïense ambassadeur in de VS aanwijzingen (nog geen bewijs voor gevonden), dat de Russen een vacuümbom hebben ingezet. Een vacuümbom is een erg krachtige bom die een mist van een explosief brandstofmengsel rond sproeit en alle zuurstof uit de omgeving gebruikt om tot een zeer zware explosie te komen. De schokgolf duurt langer dan bij gewone bommen. De explosie zuigt de lucht in een straal van zo’n 200 meter weg, waardoor iedereen in de buurt van de inslag stikt. Ook dit is strijdig met het oorlogsrecht.
Burgerjournalisten
Bellingcat heeft diverse ‘Guides’ op hun website staan, waarmee diverse burger-journalisten uitleggen hoe je de juistheid van beeldmateriaal kunt controleren (tijdstip via schaduwmetingen, reverse image technieken, landschapsprofielen checken, enzovoorts). Ook voor verificatie van ‘social media berichten’ en het zoeken van geolocaties bieden ze diverse Guides aan.
Bellingcat kan gebruik maken van een wijd vertakt netwerk van burgerjournalisten. Daardoor speelt Bellingcat een vooraanstaande rol bij het opsporen en documenteren (van groot belang voor vervolging) van oorlogsmisdaden. Omdat er veel desinformatie wordt verspreid, is het waarheidsvinding een stuk belangrijker geworden om de ontwikkelingen te duiden.
Inmiddels maken de gevestigde media ook gebruik van de vorm van journalistiek. De NOS zet inmiddels verificatie-verzoeken en hulpverzoeken uit via hun Twitter-account @nos_osint.
Links
How CNN geolocates and verifies social media footage from Ukraine – CNN
Follow the Russia-Ukraine Monitor Map – bellingcat
GIJN Toolbox Archives – Global Investigative Journalism Network
A Beginner’s Guide to Social Media Verification – bellingcat Hoe kun je zelf sociale media berichten het beste verifiëren?
#UkraineFacts: fact-checking disinformation about Ukraine’s invasion by the IFCN Signatories Om iets te doen tegen de slangenkuil aan nepnieuws en misleidende berichten hebben tientallen factcheckorganisaties van over de hele wereld een platform opgezet om desinformatie snel en collectief te ontkrachten.
