Met deze slogan gaat een coalitite van vredes- en antioorlogsgroepen in het Verenigd Koningrijk de straat op. Een bewuste keuze, aldus hoogleraar Geografie, Politiek en Sociologie aan de Newcastle University, Nick Megoran. Met deze formulering erkent men zowel de directe verantwoordelijkheid van Rusland voor de misdaad van deze oorlog als de indirecte verantwoordelijkheid van de NAVO. Nick Megoran wijst daarbij op de noodzaak van een meer vreedzame benadering om een uitweg uit het huidige conflict te vinden en naar een meer duurzame vrede.
Nick Megoran is politiek geograaf, hij legt zijn standpunt als volgt uit: “mijn vakgebied heeft de twijfelachtige eer om ‘geopolitiek’ te laten ontstaan. De laatste jaren is het terrein van de ‘kritische geopolitiek’ ontstaan. Het essentiële inzicht hier is dat de manier waarop politieke actoren denken over de mondiale ruimte niet de objectieve realiteit weerspiegelt, maar eerder hun subjectieve overtuigingen, en dat deze geopolitieke visies op hun beurt de manier waarop ze in de wereld handelen beïnvloeden. Als je overal vijanden ziet en dienovereenkomstig handelt (door militaire blokken te bouwen om ze tegen te gaan), dan is de kans groter dat je argwaan wekt, vijandigheid vergroot en conflicten uitlokt.” Nick’s pleidooi is dat je meer kans hebt om vrede te creëren als je probeert om samen met anderen de hand te reiken.
De rol van de NAVO uitbreiding
Nick Megoran zit niet op de lijn dat het Westen de schuld heeft van de Russische invasie in Oekraïne. Hij geeft aan dat oorlogen zelden veroorzaakt door slechts één factor. “Oekraïners die kritiek hebben op linkse westerse commentaren die het Westen meer de schuld geven dan Rusland, hebben gelijk.” Rusland is direct verantwoordelijk voor deze afschuwelijke oorlog.
Het aankaarten van de rol van de NAVO, in de aanloop van de oorlog in Oekraïne, is niet nieuw en is door meer mensen gedaan. Nick Megoran wil een Europa vrij van agressieve militaire allianties, vrij van kernwapens, vrij van oorlog. En in dat pleidooi schetst hij duidelijk hoe de NAVO zich ontwikkeld heeft tot een militair bondgenootschap dat bedreigend is voor de Europese veiligheid.
De NAVO, de Noord-Atlantische Verdrags Organisatie, werd in 1949 opgericht naar verluidt om ‘stabiliteit en welzijn in het Noord-Atlantisch gebied te bevorderen’ door middel van ‘collectieve verdediging en voor het behoud van de vrede’. Het woord ‘verdediging’ is enigszins misplaatst. NAVO-strijdkrachten zijn bij verschillende gelegenheden gebruikt om antikoloniale verzetsbewegingen te onderdrukken en om landen aan te vallen ver buiten ‘het Noord-Atlantisch gebied’ in Afrika, Europa, het Midden-Oosten en Azië. De NAVO was echter nooit alleen een agressieve militaire alliantie.
Einde van de Koude Oorlog
Omdat de NAVO voornamelijk werd opgericht om de Sovjet-Unie tegen te gaan, leek haar bestaansreden met het einde van de Koude Oorlog te verdampen. Maar in plaats van het bondgenootschap te beëindigen, drongen de VS al snel aan op uitbreiding van de NAVO. Nick Megoran haalt, ter ondersteuning van zijn analyse dat de uitbreiding van de NAVO een rol speelt, de gepensioneerde Amerikaanse diplomaat George Kennan aan. Kennan (zie link naar telefonisch interview onderaan deze pagina) beschouwde de uitbreiding van de NAVO zowel als onnodig (omdat Rusland geen duidelijke bedreiging vormde voor de VS) en als ongelukkig (omdat het de ‘hoopvolle mogelijkheden die het einde van de koude oorlog met zich meebracht’ zou verkwisten).
De NAVO breidde zich oostwaarts uit in drie golven die steeds dichter bij Rusland kwamen (zie kaart). Een keerpunt was de top van Boekarest in 2008 waarin de NAVO verklaarde dat ‘de NAVO de Euro-Atlantische aspiraties van Oekraïne en Georgië voor lidmaatschap van de NAVO verwelkomt’ en ‘vandaag overeenkwam dat deze landen lid zullen worden van de NAVO’. John Mearsheimer herhaalde de argumenten van Kennan (zie ook: Why is Ukraine the West’s Fault? Featuring John Mearsheimer – YouTube).
Proxy-oorlog
De oorlog in Oekraïne begint steeds meer op een proxy-oorlog tussen de NAVO en Rusland te lijken. Ter verduidelijking van deze term: de term ‘proxy’ komt uit de IT-wereld en betekent nabij, plaatsvervangend, volmacht. Een proxy-oorlog is een oorlog die gevoerd wordt door een grootmacht die er zelf niet bij betrokken raakt.
Amerikaanse en Britse ‘havikken’ verklaarden publiekelijk dat hun doel een geopolitiek voordeel op lange termijn is ten opzichte van Rusland. Zo gaf de Amerikaanse nationale veiligheidsadviseur Jake Sullivan toe dat het doel van de VS was om niet alleen ‘een vrij en onafhankelijk Oekraïne’ te zien, maar ook ‘een verzwakt en geïsoleerd Rusland en een sterker, meer verenigd, meer vastberaden Westen’.
Dat de NAVO, met name de VS, bereid is om ook geavanceerde wapensystemen aan Oekraïne te leveren, is een teken aan de wand. De verdediging van Oekraïne is moreel te rechtvaardigen, maar we hebben herhaaldelijk gezien dat dergelijke proxy-oorlogen jarenlang aanslepen, afschuwelijk lijden veroorzaken in de plaatsen waarover ze worden uitgevochten en de komende decennia onbedoelde negatieve gevolgen hebben.
Met andere landen die het NAVO-lidmaatschap zoeken om zichzelf te beschermen tegen soortgelijke Russische agressie, zou een van deze gevolgen een bredere escalatie van geweld kunnen zijn. Die escalatie kan zelfs nucleair zijn, als we de dreigementen van Poetin in ogenschouw nemen, en als we zien hoe het vervangingsprogramma van de NAVO om de oude vrijeval kernwapens te moderniseren, ertoe leidt dat er precisie kernwapens ter beschikking komen.
Deze tekst is grotendeels gebaseerd op een tweetal overeenkomstige publicaties:
NATO expansion is the problem that it claims to be solving | Peace News
“Russian Troops Out! No to NATO expansion!” A pacific geopolitics for a new Europe (ncl.ac.uk)
Zie ook:
Many predicted Nato expansion would lead to war. Those warnings were ignored | Ted Galen Carpenter | The Guardian
Telefonisch interview met George Kennan
Geavanceerd wapensysteem aan Oekraïne geleverd:
Kamikazedrones en HIMARS: dit zijn de nieuwe ‘superwapens’ van Oekraïne – YouTube
HIMARS: How it’s changing Ukraine’s fight against Russia – YouTube
